Tôn Tẫn bởi vì không hiểu Bàng Quyên, nên mới bị chặt đứt đầu gối; Hàn Phi vì không hiểu Lý Tư, để rồi bị chết thảm trong ngục.
Qua rất nhiều giáo huấn lịch sử, cổ nhân đã tổng kết ra rất nhiều phương pháp đọc tâm nhân, nhìn thấu người khác, và cho đến hôm vẫn vô cùng hữu dụng.
Lã Bất Vi
“Hỉ chi dĩ nghiệm kỳ thủ;
Cụ chi dĩ nghiệm kỳ trì”.
Khi đối phương trong trạng thái vui vẻ, mới có thế thấy được khả năng tiết chế của họ, hành vi của họ có kiên chính hay không, họ có quá đắc ý mà không giữ được thái độ đúng mực hay không.
Khi đối phương trong hoàn cảnh sợ hãi, mới biết đối họ có thể kiên trì đến cùng không, họ có đủ dũng cảm gánh vác trách nhiệm hay không, có phải là anh hùng hay không thì trong lúc này mới thấy rõ.
Gia Cát Lượng
“Vấn chi dĩ thị phi nhi quan kỳ chí”.
Tức là muốn xem một người có đáng tin hay không, hãy xem trong những vấn đề trái phải rõ ràng thì lập trường chí hướng của họ như thế nào.
Nếu họ tỏ thái độ mơ hồ ba phải thì nhất định là không đáng tin, bởi loại người này chính là bẻ lái theo chiều gió, không có chính kiến.
Tư Mã Quang
“Phàm thủ nhân chi thuật, cẩu bất đắc thánh nhân, quân tử nhi dữ chi, dữ kỳ đắc tiểu nhân, bất nhược đắc ngu nhân”.
Phương pháp chọn lựa nhân tài, nếu tìm không được thánh nhân hay quân tử để ủy thác, thì thà chọn người ngốc còn hơn là giao cho tiểu nhân.
Bởi vì quân tử có tài thì sẽ hành thiện khắp nơi; tiểu nhân có tài, thì không việc ác nào không dám làm; người ngốc có muốn cũng không có đủ trí tuệ, không có bản sự, có muốn làm cũng không thành, họ là người vô hại.
Khương Tử Nha
“Cáo chi dĩ nan, dĩ quan kỳ dũng;
Túy chi dĩ tửu, dĩ quan kỳ thái”.
Cho đối phương giải quyết một vấn đề hóc búa, thì có thể thấy rõ được năng lực và dũng khí của họ.
Muốn biết đối phương có thể làm chủ được mình không thì hãy quan sát khi họ say rượu.
Tăng Quốc Phiên
“Tà chính khán nhãn tị;
Nhược yếu khán điều lý, toàn tại ngữ ngôn trung”.
Trung và gian chính là hai phương chủ yếu trong cách nhìn người của cổ nhân. Nếu đến người tốt, xấu cũng không thể phân biệt, thì nói gì đến dùng người, vì thế câu đầu tiên trong khẩu quyết nhìn người của Tăng Quốc Phiên là “Tà chính khán nhãn tị” tức là muốn biết tà hay chính thì hãy nhìn mắt và mũi, theo Tăng Quốc Phiên mắt vẹo mũi cong thì chính là tâm thuật bất chính.