Trước đây, để giới thiệu về
vợ mình, người ta nói: "Đây là
nhà tôi...". Vào nhà ai thay vì: "Cháu chào bác",
có thể nói: "Hôm nay bác ở nhà một mình à" - "Bác không đi đâu à" - "Bác
ăn cơm chưa à"... chính vì thế nên để nói
lời cảm ơn và
xin lỗi khi đó đều rất khó với mọi người.
Nay đã có chuyện
vui (nghe cách trao đổi mua một tờ báo mà sửng
sốt):
- Có Thanh niên không?
Người bán báo thì
trả lời: "Đều có sẵn... à, Công an và Pháp luật không có...!".
Trong đời
sống hàng ngày, cách nói quá, nói ẩn dụ, nói chệch, nói bóng gió vô cùng đa đạng... Nhất là trong
ứng xử với
con trẻ hiện nay vẫn còn rất nhiều ông bà và một số
cha mẹ vẫn
hay dùng.
- Thay vì nhắc cháu chào, lại hỏi: "Sao mày trố mắt ra thế?".
- Thay vì nhắc cháu sạch sẽ lại nói: "
Cho mày
chết vì bẩn!".
- Thay vì nhắc cháu
cẩn thận: "Rồi có ngày lộn cổ cho mà xem".
- Thay vì muốn cháu ăn nhanh: "Có ăn không bà đổ luôn đi bây giờ".
- Thay vì muốn cảnh báo
nguy hiểm với vật nuôi: "Nào ra đấy rồi nó cắn cho chết".
- Thay vì dạy cháu gọi khi tè: "Cứ lụt lội như thế này!".
- Thay vì muốn nhắc nhở cháu cho
ngoan: "Mày giống y như
mẹ mày...".
- Thay vì gọi cháu dậy: "Nào còn
ngủ đến bao giờ đây!".
- Thay vì muốn cháu không nghịch: "Trời ơi có yên cho tôi không?".
- Thay vì muốn cháu ngủ: "Mắt cứ chong chong thế này à".
- Cháu hỏi ông: "Tại sao đốt
lửa vào
quả pháo nó lại kêu". Ông nói: "Bây giờ ông đốt đít mày, mày có kêu không?".
- Cháu nghịch mâm (trẻ nào chẳng thích) ông thường nói: "Rồi cả nhà
mất ăn vì mày".
- Khi cảnh báo nguy hiểm không
được, cháu ngã ông bà hay nói: "Cho nó chết".
- Thay vì dạy cháu xin lỗi thường nói đánh cho nó chừa đi.
- Thay vì dạy cháu đối đáp lại nói: "Nó cứ câm như hến".
Lớn hơn:
- Thay vì nhắc cháu đi lâu không về: "
Tưởng mày chết
ở đâu rồi".
- Thay vì nhắc cháu
ham chơi: "Cứ
ôm cái đấy xem có no không?".
- Thay vì nhắc học bài: "Không học rồi sau có mà đi
ăn mày".
- Thay vì muốn cháu nghe lời: "Đúng là nước đổ lá khoai. Nước đổ đầu vịt...".
- Thay vì nhắc cháu chọn
bạn mà chơi: "Quân đàn đúm, quân mất dạy, quân túm năm tụm
ba...".
Cách nói ước lệ, bắc cầu,
ví von, đậm nét của ngữ pháp Việt không còn
phù hợp cho tốc độ
phát triển hội nhập và ảnh hưởng rất lớn đến
giao tiếp của trẻ. Tại các vùng ngoại ô và nông thôn, các gia đình sống Tam đại đồng đường rất phổ biến. Việc ông bà nhắc nhở con cháu là rất
tốt, nhưng kiểu nhắc đậm chất
Việt Nam luôn ảnh hưởng rất lớn với
trẻ em và gây bức xúc cho
bố mẹ các bé trong
quá trình dạy trẻ giao tiếp hội nhập với
xã hội hiện đại...
Chúng ta nên xem lại cách nói với con cháu để sao cho việc giúp con dạy cháu không còn phải băn khoăn trong các gia đình.