Tôi xin
bắt đầu bài viết bằng một câu chuyện
cười, mà nhiều người chắc cũng biết.
Có một thanh niên mắc bệnh
sợ gà, cứ trông thấy gà là chạy.
Hỏi tại sao thì anh ta
trả lời: "
Con gà nó nghĩ tôi là
con giun, nên phải chạy ngay không nó mổ
chết".
Gia đình đưa anh ta đến bệnh viện
tâm thần để chữa trị. Hàng ngày, ngoài việc uống thuốc, anh phải
học thuộc lòng câu "tôi không phải là giun, nên tôi chẳng việc gì phải sợ gà".
Sau
ba tháng chữa trị,
bác sĩ làm bài kiểm tra:
- Anh có phải là giun không?
- Tôi không phải là giun.
- Anh có còn sợ gà không?
- Tôi không phải là giun, nên tôi chẳng việc gì phải sợ gà.
Thấy không còn triệu chứng gì bất thường, bác sĩ
cho anh ra viện.
Vừa ra tới cổng bênh viện, nhìn thấy một con gà, anh ta vẫn
sợ hãi, chạy bán
sống bán chết. Mọi người xúm vào hỏi:
- Anh có phải là giun đâu mà sợ gà?
Anh ta trả lời:
- Đúng thế. Nhưng ba tháng qua chỉ có mình tôi
được học, nên chỉ mình tôi biết, tôi không phải là giun. Chứ con gà có được
học hành gì đâu. Nhỡ nó vẫn
tưởng tôi là giun thì sao?
Ví dụ, ban đầu
bạn là một
nhân viên yếu kém. Đối với
sếp, bạn chỉ là một con giun. Rồi sau đó bạn
cố gắng học tập,
rèn luyện và trở thành một
con người khác. Nhưng đối với sếp,
có thể bạn vẫn chỉ là một con giun, vì ông ta không biết bạn đã
thay đổi. Lúc này bạn chỉ có một trong hai
lựa chọn: hoặc tìm
cách làm cho sếp biết mình không còn là "con giun" nữa mà đã
tiến bộ rất nhiều (việc này tuyệt nhiên là rất khó), hoặc tìm chỗ làm mới.
Nhiều lãnh
đạo, khi
đánh giá nhân viên trong một kỳ mới, thường bị chi phối bởi những định
kiến có sẵn từ kết
quả đánh giá của các kỳ trước. Vì thế, những nhân viên bị sếp có
ấn tượng xấu, mãi mãi bất
lợi.
Thỉnh thoảng chúng ta cũng có dịp gặp lại
bạn bè thời học phổ thông. Ngày xưa ai học
giỏi bây giờ vẫn được
tôn trọng, ai học kém vẫn tiếp tục bị
coi thường. Mấy chục năm xa cách, mọi người đều thay đổi rất nhiều, nhưng cái định kiến về thứ hạng vẫn giữ nguyên!
Sống lâu sẽ có nhiều kinh nghiệm. Kinh nghiệm nói chung là
tốt, nhưng nó cũng hình thành trong ta vô số định kiến, khiến cho ta không nhìn được
cái mới. Chúng ta sẽ không tin thiên nga lại có thể mầu đen, vì quen nhìn thấy thiên nga mầu trắng. Một thí sinh vẽ tranh thủy mạc, vẽ cây trúc mầu đỏ. Các giám khảo bĩu môi hỏi "làm gì có trúc mầu đỏ"? Nhưng nếu thí sinh này vẽ trúc mầu đen thì lại
bình thường, mặc dù cũng không có cây trúc nào mầu đen. Chẳng qua, các
bức tranh thủy mạc từ xưa tới nay luôn vẽ trúc mầu đen.
Định kiến là thứ rất khó tẩy khỏi
não. Trong hồi ký của mình, Nelson Madela thú nhận: "Một lần lên
máy bay, nhìn thấy
phi công là người da đen, tôi đã rất
lo lắng và cảm giác lo lắng đó kéo dài cho đến hết chuyến bay. Sau đó tôi đã rất
xấu hổ, vì bản thân mình cũng là người da đen, cả
cuộc đời đấu tranh chống phân biệt chủng tộc, nhưng lại không tin nổi một người da đen có thể lái máy bay
an toàn".
Để giảm bớt tác hại của định kiến, chúng ta phải hết sức
cảnh giác với những kinh nghiệm của
chính mình, đồng thời phải
nhận thức được sự
vận động liên tục của vạn vật: cái gì cũng có thể tốt lên hoặc xấu đi. Ngày xưa có câu: ba ngày không gặp nhau, gặp lại sẽ là người khác.
Hãy bắt đầu một
ngày mới không định kiến. Nếu bạn là lãnh đạo thì điều này càng quan trọng, bởi vì, định kiến của lãnh đạo chính là sự
cản trở lớn nhất đối với sự
phát triển nhân viên.