Tuy nhiên, một người có tự
do về thân thể chưa chắc sẽ dễ dàng có được tự do về tinh thần.
Con người thường
sống trong không gian
tưởng tượng của riêng mình, và vẽ nên những ngục tù cho
chính mình bằng các quan niệm khác nhau. Những quan niệm này đa sắc đa dạng, nhưng tất cả chúng đều nhằm
mục đích bảo vệ lợi ích của bản thân, hoặc những
dục vọng mong cầu đạt được những thứ mình muốn.
Chữ “tôi” này đã khiến con người
khó chịu,
buông nó xuống không phải là xong rồi sao? Nhưng nói thì dễ, làm mới khó. Đến lúc chúng ta muốn
thay đổi chính bản thân mình, thì bất kể là
cái tôi nào, ai nấy cũng sẽ trở nên
cố chấp, và kết
quả là không có gì thay đổi được cả. Xem ra
vấn đề có vẻ
bắt đầu xuất hiện từ chỗ cố chấp.
Trình độ nhận thức càng thấp, tầm nhìn càng hạn hẹp thì tư duy sẽ càng
thiển cận,
độc đoán. Mô thức tư duy của người này bị cứng nhắc, và họ chỉ có duy nhất một chiều hướng suy nghĩ, nên chỉ
có thể dùng quan hệ logic
đơn giản để đưa ra
phán đoán, sự phân tích logic thường chỉ là một đường thẳng, nhưng họ lại tự cho rằng bản thân mình suy nghĩ rất tỉ mỉ, đó là
kết quả có được sau những “suy nghĩ cặn kẽ sâu sắc”. Nhưng nếu lý luận ngược lại hoặc nhìn lại từ một góc độ của người ngoài cuộc, thì sẽ dễ thấy rằng mọi chuyện không hoàn toàn như vậy.
Ví dụ, một số người cầm
quyền rất quan
tâm đến
quyền lực trong tay mình, nên họ
sợ mất đi nó. Nếu như họ đạt được vị
trí của người lãnh
đạo bằng cách phối hợp
tốt với
công việc của người khác, thì ở họ sẽ hình thành một ý nghĩ rằng,
chủ động phối hợp tốt công việc của những người khác là để có được quyền lực, vậy thì khi họ nhìn thấy một người khác đang
giúp đỡ mọi người cùng nhau
làm việc, thì sẽ cho rằng người đó chắc chắn là có ý đồ, muốn thay thế vị trí của mình.
Nhưng thực ra nếu xem xét ngược lại vấn đề thì sao? Phối hợp làm tốt công việc có thể là vì nhiều mục đích khác nhau và các
nhu cầu khách quan. Về
cơ bản, thì phối hợp làm tốt công việc là để mọi người đều phát huy được hết khả năng của mình và hoàn
thành công việc. Điều này không có dính dáng gì đến việc muốn trở thành một lãnh đạo.
Một người bị mắc kẹt trong thế giới
chủ quan của bản thân mình thường cho rằng ý kiến của người khác là một sự tấn công đối với họ. Thực ra thì, nếu họ có thể nhìn vào vấn đề một cách khách quan, thì sẽ coi những ý kiến đó là nhắm vào sự việc
hay con người. Nếu như mọi chuyện đạt được thành công, bản thân họ là một thành viên góp sức trong đó, thậm chí họ là lãnh đạo, thì có phải sẽ đạt được nhiều
lợi ích hơn nữa không? Bỏ đi chấp niệm thì sẽ
thoải mái hơn nhiều.
Đương nhiên là có một số người vốn dĩ không cố chấp, nhưng khi họ học cao đến một trình độ nhất định thì lại trở nên cố chấp. Loại người này cảm thấy bản thân mình rất có
thành tựu, họ là lãnh đạo của một đoàn thể hoặc là
chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó. Ngay thời điểm đó, lòng
khiêm tốn cầu tiến năm xưa của họ đã bị choáng ngợp bởi sự vinh quang đang bày ra trước mắt, và đôi tai biết
lắng nghe những
lời dạy và các ý kiến khác đã bị những lời
xu nịnh lấp đầy.
Nhưng nếu như họ có thể nhảy ra khỏi vị trí
hiện tại của bản thân mình để nhìn ngắm thế giới rộng lớn ở mọi góc nhìn, thì sẽ thấy được rằng người này
giỏi còn có người khác giỏi hơn, ngoài bầu trời này còn có bầu trời khác nữa.
Càng cố chấp,
nội tâm càng đóng kín; nội tâm càng đóng kín, càng
từ chối học hỏi, từ chối
thông cảm và lắng nghe, rồi đến cuối cùng sẽ rơi vào cái vòng luẩn quẩn vì thiếu khả năng và sẵn sàng thông cảm
thấu hiểu mà càng trở nên cố chấp hơn.
Ngược lại, những người càng học nhiều thì lại càng hiểu được rằng
tri thức là vô biên, họ sẽ càng khiêm tốn và khách quan hơn. Họ có thể
quan sát thế giới khách quan một cách thoải mái, và có khả năng thông hiểu nhìn nhận
sự thật, họ cũng sẽ không
lo lắng về những gì người khác làm có phải là nhắm vào mình hay không, mà tự chuốc lấy
phiền muộn.