Chuyện kể rằng có một con tuấn mã vóc dáng rắn rỏi, chắc
khỏe, sức
có thể chạy ngàn dặm, nhưng lại đang đợi người chủ tốt để theo hầu.
Một hôm, có một người
thương nhân đến hỏi con tuấn mã: “Ngươi có
bằng lòng theo ta không?”. Con tuấn mã lập tức lắc đầu: “Ta là một chiến mã tốt, làm sao có thể đi theo ông và chở hàng
được chứ”.
Một hôm khác, một binh sĩ đến hỏi con tuấn mã: “Ngươi có bằng lòng theo ta không?”. Con tuấn mã lại lắc đầu
trả lời: “Ta là một chiến mã tốt, sao ta có thể
phục vụ một binh sĩ
bình thường như ông đươc”.
Sau đó ít lâu, lại có một
thợ săn đến hỏi: “Ngươi có bằng lòng theo ta không?”. Con tuấn mã vẫn lắc đầu: “Ta là một chiến mã tốt, làm sao ta lại phải làm đầy tớ
cho ông”.
Ngày này qua ngày khác, con tuấn mã vẫn chưa tìm được một người chủ lí
tưởng mà nó thực sự muốn. Khi có người đến hỏi, nó vẫn lắc đầu
từ chối.
Thế rồi một hôm nó nghe nói có vị khâm sai đại thần của triều đình tuân lệnh vua đi tìm một
con ngựa tốt. Vậy là nó liền đến tìm vị này và nói: “Ta chính là con chiến mã mà ông đang muốn tìm đây!”
Vị khâm sai hỏi: “Vậy ngươi có thuộc đường đi của nước chúng ta không?”. Con tuấn mã lắc đầu.
Vị này lại tiếp tục hỏi: “Vậy ngươi đã có kinh nghiệm chiến đấu trên chiến trường chưa?”. Con tuấn mã lại lắc đầu.
Vị quan khâm sai lấy thế làm băn khoăn: “Vậy ngươi có thể làm gì cho ta?”. Con tuấn mã nói: “Ban ngày ta có thể đi nghìn dặm, ban đêm đi tám trăm dặm mà không biết
mệt mỏi là gì”.
Thấy vậy, vị khâm sai đại thần liền
yêu cầu nó chạy một đoạn xem thế nào. Nhưng dù đã dùng hết sức, phóng nước đại chạy về phía trước, con tuấn mã cũng chỉ đi được một đoạn ngắn rồi thở hồng hộc, mồ hôi đầm đìa.
Vị khâm sai liền lắc đầu: “Ngươi
già rồi, không dùng được”, nói vậy ngài liền quay lưng bỏ đi.
Lời bình
Con tuấn mã trong câu chuyện kể trên đã
ba lần ngoảnh mặt từ chối với
cơ hội. Nó đã quá
tự mãn, luôn tự cho mình là
tài giỏi, tuyệt vời nên không
xứng đáng làm những việc
tầm thường như chở hàng, ra chiến trận, theo chân thợ săn. Nó cho rằng
tài giỏi thì phải làm những việc cao
sang nên những
cơ hội đáng để thử đều tự mình ném hết.
Nhưng nó đâu có
hay cơ hội đến với mình không phải là tự nhiên mà đến, mọi thứ đều từ
nhân duyên mà nên. Nắm lấy cơ hội thì mới lấy được một
quá trình rèn luyện. Nếu nó
chấp nhận làm những việc mà nó cho là tầm thường kia thì có lẽ, khi có một cơ hội lớn, được phục vụ triều đình và
nhà vua, chắc chắn nó sẽ vượt qua bài
khảo sát của quan khâm sai. Nhưng rất tiếc, dù đã được quan khâm sai cho thêm vài cơ hội để nó thể hiện nhưng nó đều không làm được vì thiếu kinh nghiệm, thiếu sự rèn giũa trong
thử thách.
Nhìn từ con tuấn mã trong truyện mà suy ra
con người trong đời
sống. Ắt hẳn ai cũng nhìn thấy được sự tự mãn đã giết
chết một
tài năng. Mà đáng lí ra, tài năng ấy có thể được đem ra giúp ích cho đời, nhưng vì
ích kỉ, tự kiêu
tự đại mà chính tài năng ấy đã tự chôn sống mình, chết một cách cô quạnh và vô
nghĩa.
Lại có một câu chuyện
vui kể về một
con ếch muốn rời khỏi vùng lạnh giá phía bắc để đến vùng phía nam vì
mùa đông băng giá sắp tới rồi. Nhưng nó quá
lười biếng không muốn nhảy hàng trăm cây số đường dài nên mới nghĩ ra một kế.
Nó
thuyết phục được hai con ngỗng trời lớn. Theo
kế hoạch, thì mỗi con ngỗng ngậm một đầu của một chiếc que gỗ, còn ếch thì cắn vào chính giữa. Như thế là cả ba bay lên trời về hướng nam. Ếch sung
sướng nhìn xuống đồng ruộng và
kiêu hãnh.
Tình cờ có một
người nông dân đang làm ở ngoài đồng với đứa
con trai. Cả hai
cha con cùng ngước mắt lên trời thấy hai con ngỗng bay mà ngậm ở hai đầu một que gỗ cho con ếch ngoạm vào. Người
cha nói với con:
- Con thấy gì không? Bố không hiểu ai đã thuyết phục hai con ngỗng đó mà chúng lại cho con ếch bay lên trời như vậy.
Ếch ta nghe được khoái chí lắm, nhưng không dám nói gì. Sau cùng không chịu được nữa nó nói thật to:
- Ta đây chứ ai!
Vừa lúc ấy nó rơi từ trên trời xuống và chìm sâu trong bùn, vũng vẫy mãi mới ngoi lên được.
Có một tác giả đã từng viết rằng: “Sự
kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau.” Có thể nói, điều đáng
sợ nhất là tính tự mãn. Tự mãn là một tính
xấu có thể giết chết cả
cuộc đời còn lại của một người. Con người có thể bỏ một năm, mười năm hay nhiều hơn thế để xây nên
thành công, nhưng tính tự mãn như một liều thuốc độc có thể giết chết thành công đó chỉ trong tích tắc.
Bởi thế, dù có tài năng đến mấy mà nhiễm thói kiêu ngạo thì chẳng bao giờ làm nên chuyện gì. Người kiêu ngạo thường tỏ ra biết hết mọi chuyện trên đời, hay có thói dạy đời, hay chỉ bảo. vậy nên giỏi võ mồm, chỉ biết được
lý thuyết suông mà không hiểu được thực tiễn ra sao thì nhất định
không thể chạm tới thành công.