(viết
cho các bạn trẻ trong CLB
con dượng)
Khác với
cà phê có thể tự rang, tự xay để uống, thì từ hạt cacao, để làm thành sô-cô-la là
quá trình hết sức
phức tạp, phải ủ lên men
mất mấy tháng, nên người trồng chẳng có
giải pháp nào khác ngoài việc bán
nguyên liệu thô. Thế rồi 2 cậu Tây
quyết định ở lại, mày mò chế biến sô-cô-la thủ công như ở châu Âu thế kỷ trước. Và đặt tên theo vùng trồng, như Bến Tre
hay Lâm Đồng….với hàm lượng cacao tinh chất gấp mấy lần loại sô-cô-la cao cấp nhất trên
thị trường. Giờ
thành công lắm,
xuất khẩu đi nhiều nước.
Và các
bạn trẻ, nếu
thất nghiệp,
nghiên cứu sản xuất cái này xem sao. Thị trường mênh mông, mấy nước xứ lạnh như Hàn, Nhật, Âu, Mỹ….trồng đâu có
được, mà họ
ăn uống sô-cô-la kinh lắm. Riêng bán cho
Trung Quốc thôi thì
nông dân mình trồng trối
chết cũng không đáp ứng đủ
nhu cầu nữa. Hãy lao vào làm đi,
đừng ngồi ôm cái
Iphone lap-top thở dài.
Học ngành gì không quan trọng,
xin việc đúng ngành không được thì cứ đi
làm theo đam mê của mình,
chờ đợi thì đến bao giờ. Nghề chọn người. Thất
nghiệp là
do mình dở, chứ
hận chi
cha mẹ, hận chi
thầy cô, hận chi cái trường. Mình
chăm chỉ học hành,
ngoại ngữ tốt,
văn hóa sâu, mọi
kỹ năng mềm đều thành thạo, tính tình
vui vẻ,
nhân hậu nhân văn…thì mắc mớ gì không có việc. Nếu
trí tuệ mình thật sự cao siêu thì học lên, còn không,
đi học nghề. Thể loại không
làm việc nhà, không
giúp đỡ ai, ngồi học từ mờ sáng đến khuya để làm thủ khoa, thì chẳng có
ý nghĩa gì. Toàn định lý, tiên đề, bảng
tuần hoàn, công thức của mấy ông Tây Niu-tơn, Đác Uyn, Men-đơ-lơ-ép, Anh-xtanh…phát minh ra mấy trăm năm trước, giờ ngồi viết ra y chang vậy thì có gì là
giỏi? Thủ khoa hay loại giỏi mà thất nghiệp, tiếp tục ép
cha mẹ bóp mồm bóp miệng dưới quê gửi lên thành phố nuôi nữa, sao mình bất
tài vô dụng vậy? Quan điểm của dượng là, nên học càng nhiều càng tốt, dượng
khuyến khích mọi người học
đại học, rồi cao học, tiến sĩ…nhưng phải tự kiếm
việc làm thêm để trang trải chi phí chứ không phải xin
tiền cha mẹ. Từ năm hai ĐH, dượng đã tự
kiếm tiền để
ăn học miết đến tiến sĩ rồi. Dượng thích học lắm. Học để mà biết làm chứ không vì
bằng cấp.
Có bạn ngồi
đọc những bài như vậy và tặc lưỡi, giá như, giá như, rồi
nhắn tin “ dượng ơi, dượng đã
ở đâu trong suốt 4 năm con học đại học?”. Có bạn đọc được mấy bài truyền
cảm hứng, thì cũng háo hức, nhưng được mấy phút thì hết. Có 2 người bạn của
Tony, một
tốt nghiệp ngoại thương, một
kinh tế quốc dân, từng nói là “bọn tôi chỉ ở Hà Nội, hoặc cùng lắm là vào Phú Mỹ Hưng”. Sau đó năm 2007 sạt nghiệp vì chứng khoán, chạy ăn từng bữa. Nghe lời
Tony, vượt qua tự
kiêu hãnh gì đó không rõ của người thủ đô, 1 bạn về Cà Mau, xin vào phòng xuất khẩu một
công ty thủy sản, 1 bạn về Lâm Hà ( Lâm Đồng), xin vào làm kế
toán cho 1 nông trường cà phê. Lúc ra đi,
bạn bè họp ở cà phê Hàng Mành trề môi khinh
bỉ, nói phải đi
tha hương cầu thực à, nhục nhỉ. Mới có 7 năm thôi, dù cực
khổ vất vả chút, nhưng chăm chỉ và có
đầu óc nên 2 bạn ấy tích lũy mua đất nuôi tôm, trồng bơ, …..thành những nông trường lớn. Hôm bữa nhận thiệp mời
sinh nhật, thấy ghi “mời Tony đến nhà hàng số….đường Orchard Road,
Singapore để dự sinh nhật của bà tôi vào lúc…”.
Con cái tụi nó đều học trường quốc tế,
mùa thu thì cả gia đình đi châu Âu ngắm lá vàng, mùa hè thì đi
câu cá bên bờ biển Caribe, đời
sống phong lưu tuyệt đỉnh. Tony nói kẹt tiền là mang lên cho mượn 1 tỷ liền. Đem hết bà con ngoài ấy vào, giờ thành những
danh gia vọng tộc. Còn đám bạn có cái -môi –hay- trề hôm bữa, kiên quyết đeo bám 5 cửa ô, ngõ nhỏ- phố nhỏ-
tâm hồn nhỏ. Cứ sáng sáng ngồi uống chè, đút 2 cái tay vào đùi, hít hà
cãi nhau chuyện cái trứng hay
con gà có trước, chuyện gì cũng biết, cũng nói được…nhưng chỉ có làm thì lại không được. Tối tối tự
sướng bên đĩa thịt chó và mấy lá
mơ lông, nuốt rượu ừng ực trong tiếng
chì chiết chuyện tiền nong của
vợ con.
Có
tài năng thật sự là phải
sáng tạo ra
cái mới, phải tạo ra việc làm cho người khác.
Hàn Quốc có 50 triệu dân thôi, mà
xe hơi có mấy hãng, điện tử có mấy hãng,
xe máy có mấy hãng,
mỹ phẩm, hóa dầu,
công nghệ…Còn mình tới 90 triệu bộ óc, cũng ô-mê-ga-tê-cộng-phi, cũng sin cũng cos, mà có mỗi chiếc xe máy
Made In Vietnam vẫn phải ngồi mơ. Trong khi ai cũng
sở hữu 1 chiếc xe máy và ngày nào cũng leo lên nó, nhưng toàn nhãn hiệu Honda, Daelim, Susuki, Yamaha, Lifan, Piaggio,….hẻm thấy xe máy hiệu Cây Dừa, Con Vịt. Toàn giành nhau vào ngồi mấy trường ngoại thương kinh tế bách khoa,
tự hào tôi thi 27 điểm, vào trường tốp đầu của
Việt Nam, có gì đâu mà tự hào? Cử nhân ngoại thương mà chẳng giúp đất nước tìm kiếm thị trường xuất khẩu gì cả, cứ lo xin vô mấy công ty đa quốc gia làm
marketing kiếm tháng mấy trăm đô la. Học
cơ khí điện tử mà 5 năm ngồi ghế giảng đường, không có công trình, đề tài gì có thể
ứng dụng, cầm cái bằng
kỹ sư ấy về nhà nói mẹ cha có quen ai thì xin việc cho con. Rồi xin không được thì ngồi
khóc.
Người Nhật phát triển xe máy Honda, sau đó ớn quá đem qua
Hàn Quốc, Đài Loan. Người Hàn, người Đài phát triển ngay với
thương hiệu Daelim, SYM…Người Nhật phát minh ra bột ngọt Ajinomoto, sau đó đem qua sản xuất ở Hàn, người Hàn,
bắt chước tự sản xuất bột ngọt Miwon, người Đài bắt chươc sản xuất bột ngọt Vedan. Người Nhật cũng mang qua Việt Nam, nhưng
người Việt không bắt chước xây dựng được nhà máy và thương hiệu nào của mình cả.
Khi Trà Lipton sản xuất ở Srilanka, người Srilanka đã tự mình
xây dựng thương hiệu trà
Dilmah. Người Phi tự hào vì có Jolibee, Sanmiguel…lừng lẫy.
Học tập từ mô hình của nước ngoài, và xây dựng một nền sản xuất Việt, cái gì mình cũng sản xuất được, cũng
made in Vietnam.
Xã hội nên có những quỹ Hành Bổng bên cạnh mấy cái quỹ
Học Bổng. Vì sản xuất là cốt lõi của một nền kinh tế hùng cường.
Và phải đi. Đi
du lịch, đi
du học, đi đó đi đây, đi tỉnh xa
khởi nghiệp. Ngày xưa tụi Tây còn giong buồm bằng vải thô sơ đi ra khơi xa, hải trình đầy bất trắc vì không biết
sóng gió thế nào, mua bán giao thương với những
con đường tơ lụa. Đến Hội An, bạn sẽ thấy người Hoa, người Nhật, người Hà Lan… đã đến từ mấy trăm năm trước, bằng những chiếc thuyền bé tẹo vượt đại dương. Để gia đình, dân tộc họ
giàu có. Còn mình cứ ru rú không dám đi đâu, như đám “
gà què ăn quẩn
cối xay”, canh me coi có rớt hột thóc nào thì nhặt hột đó. Mà bây giờ, công nghệ xay xát đỉnh cao, dễ gì rớt nhiều như hồi xưa nữa. Đành rằng nó bị què, nó mới kiếm ăn quanh cối thóc, mình lành lặn thể trạng và
trí óc, mắc mớ gì suốt ngày cũng quanh quẩn giành thóc với mấy con gà què tội nghiệp vậy?
Tây Nguyên, Tây Bắc, Tây Nam Bộ….hãy còn nhiều
cơ hội!
Phải lao ra đồng xa mà bươi đất kiếm ăn, xây dựng những nông trại, những nhà máy mang tên mình. Sống có 1
cuộc đời thôi, sao chết vô danh vậy?