Trong mấy chục năm ngắn ngủi trên trái đất, có người đã tạo ra những
thành tựu và
được nhân loại
nhớ mãi. Có người một đời tham
sân si, giành giật
cho lắm nhưng khi
chết đi thì cũng vô
danh. Cái mộ (mả) to cỡ nào, đám
ma to cỡ nào thì cũng chỉ có tác dụng
sĩ diện cho người
sống, vì đối người chết, ngừng thở
nghĩa là hết. Những năm sống trên trái đất, ai cũng
không thể vượt qua mức 100 năm sống
tỉnh táo và được việc, người ta phải làm ở mức maximum, tạo ra thành tựu để
giúp đỡ người khác, hoặc ít ra, không làm phiền người khác vì sự có mặt của mình trên trái đất.
Giáo dục phổ thông ở
Đức có khái niệm khá
hay gọi là khai phóng, liberal arts, tức tìm ra
năng lực cao nhất của một đứa
trẻ và làm bệ phóng đẩy nó đi.
Ví dụ đứa bé này
giỏi về tennis, thì cho
tập luyện nhiều để thành Nadal, giỏi Piano thì tập luyện để thành Lang Lang, giỏi STEM (
toán, khoa
học...) thì hướng học
kỹ sư, hàn lâm. Đại loại vậy.
Từ lớp 1, các
bạn đều có giờ học reading, tức
đọc sách, lớp nhỏ thì cô
thầy đọc cho nghe, lớn thì các bạn đọc nhau nghe. Trong các bài đọc, chủ yếu là về các nhân vật
nổi tiếng thế giới thì đọc đi đọc lại mãi. Lớp nhỏ thì đọc sơ lược, lớp lớn thì đọc chi tiết.
Những xã hội có tỷ lệ leaders cao như Đức, Israel, Qatar, UAE, Nhật, Hàn, Đài,
Singapore....luôn thiếu
lao động phổ thông, thiếu followers và họ phải thuê các nước khác làm. Lượng followers thì nhiều vô kể, không lo thiếu hụt, nhất là các nước dân số đông. Chúng ta thấy người Hàn ở
Việt Nam khoảng 100,000 người, cũng tương đương
người Việt đang ở Hàn. Nhưng
địa vị của họ khác nhau, người Hàn ở VN thường làm quản lý các
công ty Hàn, hoặc
làm chủ nhà hàng, bar, salon tóc, sân golf....thậm chí chủ quán bán cháo lòng như ở Phú Mỹ Hưng. Còn người Việt ở Hàn chủ yếu là
cô dâu và công nhân
xuất khẩu lao động. Cái này là
thực tế, vì đặc trưng gene dân tộc họ là khai phá và du mục, còn mình là lúa nước làng xã. Chưa kể là giáo dục Hàn hiện nay, cùng hệ với giáo dục Nhật và Đức, đã tạo ra tỷ lệ leaders nhiều. Họ dám
đối diện với
rủi ro tự
kinh doanh hơn là chờ được phát
lương "
ổn định".
Ba hãng hàng không 5 sao nổi tiếng thế giới là Qatar Airways, Emirates và Etihads Airways đều là của các nước tiểu vương quốc Ả Rập. Ở các nước này, hầu như ai cũng làm leaders (về kinh tế) nên ngoài chiếc
máy bay họ mua chứ
phi công tiếp viên,
nhân viên mặt đất cũng toàn người lao động nhập cư. Các bạn nếu đi châu Âu, nên một lần thử trung chuyển ở Doha hay
Dubai sẽ biết rõ điều này.
Vậy giáo dục ra sao để có
leader? Leader thường là
tố chất, thống kê có khoảng 1/2, tức 50% người có
khả năng làm leaders khi sinh ra. Nhưng giáo dục ở gia đình và nhà trường mấy ngàn năm nay, ở mọi quốc gia, cứ bắt mọi đứa trẻ học một chương trình giống nhau, bắt chăm
ngoan vở sạch chữ
đẹp, bắt làm bài văn mẫu và học thuộc công thức toán, bắt mặc đồng phục, bắt không được suy
nghĩ khác đáp án của thầy cô, ở nhà không được làm khác "
gia phong lễ giáo", "phép vua lệ làng", hành xử nên theo
đám đông kẻo bị chế nhạo chê
cười,....khiến tỷ lệ leaders (
cá tính,
sáng tạo) giảm dần xuống, tỷ lệ followers (đám đông
bình thường) tăng lên. Giáo dục đúng là phải tìm ra
tinh hoa (elite), tạo
cảm hứng cho họ, cho phép họ
khác biệt để trở thành leaders, để tạo ra các Samsung, Hyundai,
LG, Toyota, Sony, Bosch, Mercedes, Bayer....chứ không nên hướng dẫn tinh hoa cách viết CV (hồ sơ
xin việc) hay profile cho thật đẹp (phạm vi bài viết nói về lĩnh vực kinh tế, còn tinh hoa các lĩnh vực khác nữa). Leader và
boss không có CV hay profile vì họ không có
nhu cầu xin việc.
Các trường ĐH kinh tế hay kinh doanh, dù nổi tiếng nhất nhì thế giới như
Harvard Business School, cũng chỉ
có thể đào tạo quản lý (manager) mà thôi, không thể đào tạo ra lãnh đạo hay ông chủ (leader hay boss). Vì leaders hay boss, họ sẽ tự đào tạo khi được tạo cảm hứng và chỉ rõ đích đến. Ví dụ nói có mỏ vàng ở bên kia
quả núi, cách một cánh rừng và
con sông, leaders hay boss, họ sẽ tự chặt cây quánh thú để tạo
con đường riêng để băng qua núi, tự đóng
bè hay bơi để qua sông, để tới đích. Còn với followers, thì họ chỉ đi trên con đường ai đó đã mở sẵn. Giành nhau chen chúc dẫn tới tắc đường
kẹt xe. Chớ bắt họ khai phá vì khả năng
kiến tạo không có.
Đọc lại 2 lần bài này nếu bạn có tố chất leaders, bạn sẽ hiểu và có
nhận thức khác, làm khác hôm qua.
Trí thức tức có trí và có thức, tức có thức thời và
hành động để tạo ra thành tựu. Còn cái gì cũng biết mà hem có chịu làm, hem có
cơ ngơi thành tựu gì, thì gọi là trí
ngủ.